Papua new guinea là gì? Các nghiên cứu khoa học liên quan

Định nghĩa và vị trí địa lý của Papua New Guinea

Papua New Guinea (PNG) là quốc gia nằm ở Tây Nam Thái Bình Dương, bao gồm nửa phía đông của đảo New Guinea và nhiều đảo nhỏ lân cận như Bougainville, New Britain, New Ireland và các quần đảo khác. Lãnh thổ PNG trải rộng khoảng 462.243 km² đất liền và có vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) trên biển rộng lớn. :contentReference[oaicite:0]{index=0}

Quốc gia này tiếp giáp về phía tây với Indonesia (tỉnh Papua và Papua Tây), về phía nam qua eo biển Torres với Úc, và giáp nhiều đảo quốc trong khu vực Thái Bình Dương về phía đông. Thủ đô nằm tại Port Moresby, ở phía đông nam của đảo chính. :contentReference[oaicite:1]{index=1}

Về địa hình, PNG có đặc điểm đa dạng mạnh, từ vùng đồng bằng ven biển, rừng ngập mặn, miệt đảo đến vùng núi cao hiểm trở. Dãy núi trung tâm (Central Range) chạy dọc theo đảo, trong đó đỉnh Wilhelm cao khoảng 4.509 mét là điểm cao nhất quốc gia. :contentReference[oaicite:2]{index=2}

Lịch sử hình thành và phát triển quốc gia

Tổ tiên người bản địa đã sinh sống trên đảo New Guinea từ hàng chục nghìn năm trước công nguyên, với sự phát triển nền văn hóa bản địa rất đa dạng. Trong thế kỷ 19, khu vực phía bắc PNG từng là lãnh thổ thuộc Đức (German New Guinea) trong khi phía nam là lãnh thổ Papua của Anh và sau này chuyển sang quản lý của Úc. :contentReference[oaicite:3]{index=3}

Sau Chiến tranh Thế giới thứ hai, cả hai lãnh thổ này dần được sát nhập dưới quyền quản lý Úc. Năm 1975, Papua New Guinea tuyên bố độc lập và trở thành thành viên Khối thịnh vượng chung (Commonwealth). Phát triển kể từ đó gặp nhiều thách thức như hạ tầng yếu, đa dạng sắc tộc và quản lý vùng xa xôi. :contentReference[oaicite:4]{index=4}

Đặc điểm dân số và ngôn ngữ

Papua New Guinea có dân số khoảng 9–12 triệu người tùy nguồn thống kê; đa số sinh sống ở khu vực nông thôn. Dân số rất đa dạng về sắc tộc và ngôn ngữ: PNG là một trong những quốc gia có số lượng ngôn ngữ bản địa nhiều nhất thế giới, với hơn 800 ngôn ngữ được ghi nhận. :contentReference[oaicite:5]{index=5}

Ba ngôn ngữ chính thức tại PNG gồm tiếng Anh, Tok Pisin và Hiri Motu. Trong kehidupan hằng ngày, người dân thường sử dụng ngôn ngữ bản địa — điều này tạo ra thách thức lớn trong giáo dục, quản trị nhà nước và giao tiếp đa vùng.

Địa chất, khí hậu và đa dạng sinh học

Papua New Guinea nằm trên ranh giới kiến tạo giữa mảng Úc và mảng Thái Bình Dương, dẫn đến hoạt động địa chất cao với núi lửa, động đất và địa hình phức tạp. Địa hình từ ven biển lên đến vùng núi cao tạo nên nhiều hệ sinh thái khác nhau. :contentReference[oaicite:6]{index=6}

Khí hậu chủ yếu là nhiệt đới ẩm với lượng mưa cao và nhiệt độ ổn định quanh năm. Rừng mưa chiếm phần lớn diện tích đất liền — hơn 70% quốc gia được che phủ bởi rừng giàu loài. PNG được xem là “megadiverse” — mặc dù chiếm dưới 1% diện tích đất của thế giới nhưng chứa hơn 7% sự đa dạng sinh học toàn cầu. :contentReference[oaicite:7]{index=7}

PNG có hàng trăm loài đặc hữu: hơn 150.000 loài côn trùng, 314 loài cá nước ngọt, 640+ loài lưỡng cư – bò sát, 740 loài chim và 276 loài thú được ghi nhận. Nhiều loài mới vẫn chưa được đặt tên khoa học. Hệ sinh thái biển PNG nằm trong “Triangle Coral” với hàng ngàn loài cá san hô phong phú. :contentReference[oaicite:8]{index=8}

Hệ thống chính trị và quản trị

Papua New Guinea là một quốc gia dân chủ nghị viện theo mô hình Westminster, với Quốc hội đơn viện gồm 111 thành viên được bầu theo hình thức phổ thông đầu phiếu. Thủ tướng là người đứng đầu chính phủ, được Quốc hội bầu chọn. Nguyên thủ quốc gia là Vua Charles III của Anh, người được đại diện tại PNG bởi một Toàn quyền do Quốc hội đề cử. ([parliament.gov.pg](https://www.parliament.gov.pg/about/parliament-system-of-government?utm_source=chatgpt.com))

Hệ thống hành chính được chia thành 22 đơn vị cấp tỉnh, bao gồm các tỉnh (provinces), Khu tự trị Bougainville và Thủ đô Quốc gia (National Capital District). Tuy nhiên, quản lý hành chính gặp khó khăn do địa hình chia cắt, mức độ dân cư phân tán và ảnh hưởng mạnh của các cấu trúc xã hội truyền thống (các tộc trưởng và bộ tộc).

Tham nhũng, thiếu minh bạch tài chính và xung đột lợi ích trong hệ thống chính trị đã được các tổ chức như Transparency International và UNDP cảnh báo. Sự phân quyền mạnh cho chính quyền địa phương cũng khiến việc phân phối ngân sách và thực thi luật pháp thiếu đồng bộ. ([transparency.org](https://www.transparency.org/en/countries/papua-new-guinea?utm_source=chatgpt.com))

Kinh tế và tài nguyên thiên nhiên

Kinh tế PNG dựa chủ yếu vào khai thác tài nguyên thiên nhiên như vàng, đồng, dầu mỏ và khí đốt. Các dự án lớn như mỏ vàng Porgera, mỏ đồng Ok Tedi và dự án LNG (khí tự nhiên hóa lỏng) do ExxonMobil dẫn đầu, đóng góp hơn 70% thu ngân sách xuất khẩu. ([adb.org](https://www.adb.org/countries/papua-new-guinea/economy?utm_source=chatgpt.com))

Tuy nhiên, kinh tế vĩ mô của PNG vẫn phụ thuộc nặng nề vào giá hàng hóa thế giới và dòng vốn đầu tư nước ngoài. Tăng trưởng GDP biến động mạnh qua các năm và thu nhập bình quân đầu người vẫn ở mức thấp (khoảng 2.500–3.000 USD/năm).

Nông nghiệp chiếm khoảng 85% lực lượng lao động, chủ yếu dưới hình thức tự cung tự cấp. Các mặt hàng xuất khẩu chính trong lĩnh vực nông nghiệp gồm cà phê, cacao, dầu cọ và dừa. Dưới đây là bảng phân tích cơ cấu GDP theo ngành:

Ngành kinh tế	Tỷ lệ GDP (%)	Đặc điểm chính
Năng lượng & Khoáng sản	30–40%	Xuất khẩu chủ lực, đầu tư nước ngoài cao
Nông nghiệp & Lâm nghiệp	25–30%	Tạo việc làm, đóng góp vào an ninh lương thực
Dịch vụ	20–25%	Y tế, giáo dục, tài chính, vận tải
Công nghiệp nhẹ	5–10%	Chế biến thực phẩm, vật liệu xây dựng

Hệ thống giáo dục và y tế

Tỷ lệ biết chữ của người trưởng thành ở PNG chỉ đạt khoảng 63%, và thấp hơn ở phụ nữ và vùng sâu vùng xa. Mặc dù luật pháp quy định giáo dục tiểu học là bắt buộc, nhưng nhiều trẻ em không được tiếp cận trường học do thiếu cơ sở hạ tầng, giáo viên và tài liệu học tập. ([unicef.org](https://www.unicef.org/png/education?utm_source=chatgpt.com))

Hệ thống giáo dục chia thành ba cấp: tiểu học (Grades 1–8), trung học (Grades 9–12) và giáo dục sau phổ thông (TVET và đại học). Trường đại học lớn nhất là Đại học Papua New Guinea (UPNG), được thành lập năm 1965.

Y tế tại PNG vẫn đối mặt với nhiều thách thức nghiêm trọng. Cơ sở y tế thường chỉ có mặt tại các thị trấn lớn, trong khi hơn 80% dân số sống tại nông thôn. Các bệnh phổ biến gồm sốt rét, lao phổi, HIV/AIDS, viêm phổi và suy dinh dưỡng. Tỷ lệ tử vong ở trẻ sơ sinh là 33/1.000 ca sinh. ([who.int](https://www.who.int/countries/png?utm_source=chatgpt.com))

Văn hóa bản địa và di sản phi vật thể

Papua New Guinea nổi tiếng với sự đa dạng văn hóa tộc người đặc biệt: hơn 800 ngôn ngữ, hàng trăm nghi lễ, điệu múa và hình thức tín ngưỡng khác nhau. Các cộng đồng tổ chức các lễ hội truyền thống “sing-sing” để biểu diễn trang phục, mặt nạ, vũ đạo và ca hát theo từng bộ lạc.

UNESCO đã ghi nhận nhiều yếu tố di sản văn hóa phi vật thể của PNG như nghệ thuật làm mặt nạ Sepik, thủ công điêu khắc gỗ vùng Highlands, và truyền thống nghi lễ của người Huli Wigmen. ([unesco.org](https://ich.unesco.org/en/state/papua-new-guinea-PG?utm_source=chatgpt.com))

Mặc dù văn hóa bản địa vẫn còn sống động, song tiến trình toàn cầu hóa và đô thị hóa đã gây áp lực lên việc duy trì các bản sắc văn hóa truyền thống. Một số hình thức nghệ thuật đang có nguy cơ mai một nếu không được bảo tồn kịp thời.

Thách thức phát triển và hợp tác quốc tế

Papua New Guinea là một trong những quốc gia có chỉ số phát triển con người (HDI) thấp nhất khu vực Thái Bình Dương. Những thách thức lớn nhất gồm: chênh lệch giàu nghèo, tiếp cận dịch vụ công, bạo lực sắc tộc và ảnh hưởng tiêu cực của biến đổi khí hậu (mực nước biển dâng, sói mòn ven biển).

PNG cũng là quốc gia chịu ảnh hưởng mạnh của phá rừng thương mại và khai thác tài nguyên không bền vững. Theo Global Forest Watch, PNG mất gần 3 triệu ha rừng nguyên sinh chỉ trong 2 thập kỷ qua. ([globalforestwatch.org](https://www.globalforestwatch.org/dashboards/country/PNG/?utm_source=chatgpt.com))

Để đối phó, PNG nhận viện trợ và hợp tác kỹ thuật từ nhiều tổ chức như Ngân hàng Thế giới (WB), Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB) và các đối tác song phương như Úc, Nhật Bản và Trung Quốc. PNG cũng là thành viên của APEC, Pacific Islands Forum và Melanesian Spearhead Group.

Tài liệu tham khảo

1. Asian Development Bank. Papua New Guinea and ADB
2. World Bank. Papua New Guinea Overview
3. UNESCO. Papua New Guinea - Intangible Heritage
4. UNDP. UNDP in Papua New Guinea
5. WHO. WHO - Papua New Guinea Country Profile
6. Transparency International. TI PNG - Corruption Overview
7. UNICEF. UNICEF Papua New Guinea